نگاهی به جنایت کهریزک در مصاحبه جرس با صالح نیکبخت

جرس: دادگاهی که برای بررسی پرونده بازداشتگاه کهریزک زیر نظر قاضی مصدق در سازمان قضایی نیروهای مسلح و با جلساتی غیر علنی تشکیل شد، پس از برگزاری هشت جلسه در حالی به کار خود پایان داد که این سازمان دو تن از متهمان پرونده بازداشتگاه کهریزک را بدون ذکر نام و مشخصات و به اتهام “ضرب و جرح عمدی منجر به قتل”، به “قصاص نفس” (اعدام) محکوم کرد
در شرایطی که در جریان راهپیمایی های اعتراضی مردم ایران در یک سال گذشته ده ها نفر در خیابان و زندان های ایران کشته شدند، این نخستین بار است که حاکمیت ایران به طور سمی دو متهم را به عنوان قاتلین چند تن از دستگیرشدگان راهپیمایی های سال گذشته به افکار عمومی معرفی کرده است.
پس از اینکه حکم اعدام قاتلان محمد کامرانی فر، محسن روح الامینی و امیر جوادی فر طی اطلاعیه ای رسانه ای شد، صالح نیکبخت وکیل خانواده امیر جوادی فر و بابک جوادی فر برادر این جان باخته ‌به جرس گفته اند که خانواده جوادی فر با اعدام ضاربان مخالف و به دنبال محاکمه آمران هستند.
پیش از این پروین فهیمی مادر سهراب اعرابی، جوان نوزده ساله ای که در جریان راهپیمایی مسالمت آمیز سال گذشته کشته شده است، از جمله کسانی بود که مشخصا به اجرای حکم اعدام در مورد قاتلین فرزند خود، «نه» گفته بود.
خانم فهیمی به جرس گفته بود که به دنبال قصاص برای کسی که فرزند نوزده ساله او را کشته است، نیست چرا که می داند با اعدام یک فرد، فرزند او به خانواده باز نخواهد گشت و او ترجیح می دهد که آمران شناسایی و محاکمه شوند.
پدر محمد کامرانی فر اما نظری دیگری داشت . علی کامرانی فر که فرزند نوجوان او در اثر ضرب و شتم ماموران کهریزک در حالی که به کما رفته بود با غل و زنجیر به تخت بیمارستان بسته شده بود تا در نهایت جان سپرد، پیش از این به جرس گفته بود: من دیه ‍را می خواهم چه کار کنم. دنبال قصاص از کسانی هستم که بچه بی گناه مرا کشتند و تا زمانی که آمران این جنایت به سزای اعمال خود برسند پیگیر خواهم بود..
پس از اینکه حکم اعدام قاتلان محمد کامرانی فر، محسن روح الامینی و امیر جوادی فر طی اطلاعیه ای رسانه ای شده است، صالح نیکبخت وکیل خانواده امیر جوادی فر و بابک جوادی فر برادر این جان باخته به جرس گفت:
اظهارات نیکبخت در مورد نقایص رسیدگی پرونده کهریزک
«هشت جلسه دادگاه متهمان کهریزک بسیار دادگاه خوبی بود و بازپرس و قاضی دادگاه نیز به خوبی به موارد اتهامی رسیدگی کرده اند اما ایراد بزرگی در کیفرخواست وجود داشت و بر اساس آن دادستان وقت تهران که به رییس بازداشتگاه کهریزک، رییس مدیرکل اداره ناجا و رییس وقت پلیس تهران دیکته کرده بود تا بنویسند کسانی که در کهریزک کشته شده اند، دچار بیماری مننژیت بوده اند، مورد تعقیب قرار نگرفت.»

آقای نیکبخت، به عنوان وکیل خانواده امیر جوادی فر، نظر صریح شما در مورد صدور حکم اعدام برای دو نفر به عنوان قاتلان جان باختگان کهریزک چیست؟
این حکم هنوز به خانواده ها و بنده به عنوان وکیل ابلاغ نشده است، پدر مرحوم جوادی فر از انسان های شریفی است که می گوید اساسا مخالف اعدام است اما ما باید منتظر باشیم که این حکم به ما ابلاغ شود تا خانواده ها نیز تصمیم نهایی خود را اعلام کنند. در این حکم که از طریق رسانه ها در اختیار افکار عمومی قرار گرفت، کسانی محکوم به قصاص نفس شده اند که در واقع به زندانیان شلاق و ضربه زده اند ، به عنوان قاتل معرفی شده اند، اما نمی گویند چه کسانی اساسا این شلاق ها را دراختیار ضاربان قرار دادند و حتی وقتی ضاربان گاهی کم کاری می کردند، دستور می رسید که مدارا را کنار بگذارند. شرایطی که زندانیان در آن بازداشتگاه نگهداری می شدند، چنان وحشتناک و غیر بهداشتی بود که زندانی را از لحاظ توان جسمانی بسیار ضعیف کرده بود. وضعیت بهداشت، آب، هوا و نظافت سوله به گونه ای بود که زندانی بعد از ضرب و شتم در آن فضای آلوده نگهداری می شد. به این ترتیب اگر کسی که زندانی را مورد ضرب و شتم قرار داده جنایت کار بوده، شرایطی که زندانی پس از ضرب و شتم در آن قرار می گرفت نیز عامل دیگر قتل است. باید کسانی که دستور نگهداری زندانیان در چنین بازداشتگاهی را داده بودند و در عین حال دستور ضرب و شتم را صادر می کردند همان ها هم باید مورد تعقیب قرار گیرند

آیا این موارد در کیفرخواست هم ذکر شده بود؟
در این پرونده و در کیفر خواست آمده است که چهار نفر بر اثر ضرب و جرح عمدی در کهریزک به قتل رسیده اند. پزشکی قانونی هم تاکید کرده است که این افراد و از جمله موکل بنده نیز بر اثر ضربات و صدمات وارد شده در طول هفتاد و دو ساعت قبل از فوت و با توجه به شرایط زندان فوت کرده اند. این نظریه در مراحل مختلف ابتدا به امضای سیزده تن از برجسته ترین پزشکان و بار دیگر به امضای هفت پزشک دیگر که در مجموع اکثریت آنها از اساتید درخشان در حوزه کاری خود هستند، رسیده است و حالا پرسش اینجاست چرا پیش از این یک مقام قضایی اعلام کرده است که مرگ سه نفر از بازداشت شدگان کهریزک به دلیل مننژیت بوده است؟

منظور شما آقای سعید مرتضوی دادستان وقت تهران است ؟
بله. تحقیقات انجام شده نشان می دهد، دادستان وقت تهران به رییس بازداشتگاه کهریزک، رییس مدیرکل اداره ناجا و رییس وقت پلیس تهران دیکته کرده بود تا بنویسند کسانی که در کهریزک کشته شده اند دچار بیماری مننژیت بوده اند . مهمتر از همه اینکه نامه ای وجود دارد که نشان می دهد سه بیمارستان مهم تهران هم تایید کرده اند که جان باختگان در اثر بیماری مننژیت فوت کرده اند.

نامه با سربرگ کدام بیمارستان های تهران بود؟
از طرف بیمارستان های مهر، شهدا و لقمان حکیم تایید شده بود.

آیاهستند در بین پزشکان خود کهریزک یا نیروی انتظامی، یا پزشکان دیگری که با تهدید، نامه مربوط به ابتلای جان باختگان به بیماری مننژیت را مورد تایید قرار داده باشند؟
این یک نامه جعل شده است و باید به همه این موارد رسیدگی شود. آن سرداری که در آن زمان رییس پلیس تهران بود، دادستان وقت تهران که خودش را تبرئه می کند و کلیه کسانی که مرتبط با این پرونده بودند را حداقل به عنوان شاهد می آوردند تا توضیح دهند که چه اتفاقی افتاده است که چهار نفر در یک بازداشتگاه جان داده اند و بعد اعلام شد که مننژیت داشته اند. باید بگویم علاوه بر آقای رامین پور اندرزجانی، پزشک جوانی که در کهریزک خدمت می کرد، در خود بازداشتگاه هم پزشکان باشرف و متعهد کم نبودند که هرگز حاضر نشدند آن لاطائلات و نامه های جعلی را امضا کنند. پرسنل شرافتمندی هم در بازداشتگاه حضور داشتند که حتی زمینه هایی را برای هواخوری زندانیان در آن شرایط سخت مهیا می کردند.

در مجموع به نظر می رسد خانواده ها و خود شما از روند برگزاری دادگاه راضی هستید و به نظر می رسد انتقاد شما به عدم برگزاری دادگاه متهمان دیگر این پرونده است. درست است؟
من در جلسه دادگاه هم به قاضی که همه توانش را برای روشن شدن واقعیت به کار گرفته بود، گفتم شما مامور شده اید تا پرونده کهریزک را از روز بازداشت تا روز بیست و سوم تیر رسیدگی کنید و این یعنی اگر روند دادگاه ایرادی پیدا کند به دلیل موادی است که در اختیار شما قرار داده اند. مثل آشپزی که مواد اولیه ناقصی را در اختیارش می گذارند و نتیجه آشپزی او هم همان خواهد شد که قابل پیش بینی است.

کسانی که زندانیان را مورد ضرب و شتم قرار دادند مشخصا چه کسانی هستند؟ آیا عضو پرسنل رسمی نیروی انتظامی محسوب می شوند؟
در میان ضاربان حتی یک لات هم بوده که به عنوان یکی از قمه داران در جنوب تهران شناخته شده است. از او برای آرام کردن محیط ندامتگاه استفاده می کردند. ولی باز هم از دیدگاه من شرایطی که زندانیان پس از ضرب و شتم در آن نگهداری می شدند آنقدر وحشتناک است که باید کسانی که زندانیان را در چنین سوله ای فرستاده اند مورد تعقیب و سوال قرار گیرند.

شرایط نگهداری زندانیان در کهریزک چگونه بود؟
وقتی به سوله بر می گشتند دست و پای ورم کرده آنها مورد مداوا قرار نمی گرفت، چشم های زندانیان عفونی و فرسوده می شد، تاول عفونی پشت آنها به کف سوله می چسبید و نه تنها آب و غذای مناسبی به آنها نمی دادند، بلکه شرایط تنفس و هوا و بهداشت یازداشتگاه هم افتضاح بوده است به جرات می توانم بگویم، شرایط این بازداشتگاه به گونه ای توصیف شده است که من حتی در هشت سال و نیم زندانی که قبل و پس از انقلاب کشیده ام چنین شرایطی را ندیده ام. ۱۳۵ نفر را در یک سوله ۶۵ تا ۷۰ متری نگهداری می کردند، ماموران هر روز ماشین هایی که از آن دود و گازوییل خارج می شد را در به این فضا می فرستادند و به اسم سرشماری زندانیان را در حالی که مورد ضرب و جرح قرار گرفته بودند در گرمترین ساعت روز، زیر آفتاب داغ آنقدر به «کلاغ پر» و بشین و پاشو می بردند که دست و پا و زانوی آنها تاول می زد. وقتی به سوله بر می گشتند دست و پای ورم کرده آنها مورد مداوا قرار نمی گرفت، چشم های زندانیان عفونی و فرسوده می شد، تاول عفونی پشت آنها به کف سوله می چسبید و نه تنها آب و غذای مناسبی به آنها نمی دادند، بلکه شرایط تنفس و هوا و بهداشت یازداشتگاه هم وضعیت زندانیان را وخیم تر می کرد. نمی شود گفت کسانی به صرف ضربه زدن قاتل هستند اما کسانی که دستور ضربه زدن را داده اند و کسانی که زندانیان را پس از ضرب و جرح در چنین بازداشتگاهی نگهداری می کردند قاتل نیستند.

برادر امیر جوادی فر: با اعدام مخالف هستم

نظر شما در باره صدور حکم اعدام کسانی که به عنوان قاتلان برادرتان معرفی شده اند، چیست؟
اگرچه من اولیای دم نیستم اما من شخصا با اعدام مخالف هستم. حکم صادر شده جنبه مجازات دارد و اجرای آن به دنبال اهداف پیشگیرانه صورت می گیرد اما من احساس می کنم اجرای حکم اعدام برای متهمان کریزک نمی تواند تضمینی برای پیشگیری چنین وقایع تلخی باشد و باید تدبیری جدی تر اندیشید. البته در قوانین ما جایگزین اعدام، حبس ابد نیست و اگر اولیای دم حکم قصاص را رد کنند، به جای آن بحث دیه را مطرح کنند که فکر می کنم باز هم مشکل اصلی سر جای خود باقی خواد ماند چرا که دریافت دیه در برابر جان عزیزان از دست رفته، از دیدگاه من امری کاملا مردود است.

آیا اعدام مامورانی که امیر را به شکل خشونت آمیزی در بازداشتگاه کهریزک مورد ضرب و شتم قرار داده و موجب قتل عمد شده اند، می توانست گزینه ای برای آرام گرفتن دل خانواده شما و یا سایر جان باختگان باشد؟
به نظر من آنچه که ما را آرام می کند این است که یقین حاصل کنیم که اگر فردا کسی را در ایران به جرم اعتراض در خیابان یا به هر دلیلی بازداشت کرده اند، همین بلاهایی که سر امیر و دیگران آمده، دوباره تکرار نشود. اگر کسی را اعدام کنند اما فردا دوباره وقتی کسی زندانی شد، تا مدت ها حتی به خانواده اش اطلاع رسانی نکنند، آیا مشکل اصلی حل شده خواهد شد؟ اینطور نباشد که یکی مثل ما ده یا پانزده روز دنبال اعضای خانواده اش از این زندان به آن زندان برود و عاقبت به او بگویند بیا جنازه برادرت را تحویل بگیر.

خواسته مهمتر شما به جای اعدام ضاربان برادرتان چیست؟
همه خواسته ما این بود که با محاکمه شدن متهمان و آمران اصلی کهریزک امر پاسخگویی در مسولان مورد تاکید قرار گیرد تا اگر از این پس کسی زندانی شد، حداقل اعلام شود آیا در بازداشتگاهی زیر نظر سازمان زندان ها نگهداری می شود، وضعیت زندانی چگونه است و اینکه دیگر کسی به این راحتی ها تخطی نکند و جان یک زندانی را از او نستاند.

جای خالی متهمان اصلی پرونده و همان قضاتی که در گزارش رسمی مجلس هم از آنها نام آورده شد، را چگونه می بینید؟
راستش هدف ما و سایر شاکیان پرونده کهریزک در درجه اول محاکمه قضاتی بود که دستور انتقال زندانیان به کهریزک را داده بودند و باید همان حرف گذشته را باز هم تکرار کنم که ما واقعا منتظر هستیم هرچه سریع تر دادگاه پرسنل قضایی هم همانند دادگاه پرسنل نیروی انتظامی برگزار شود تا افراد مرتبط با پرونده کهریزک به زودی محاکمه شوند.